2.3 Dasturlar va
algoritmlar
Dasturlash tili nima ekanligini tushunish uchun,
boshlanishiga har ikkala atamani tushunish talab qilinadi
·
Dasturlar
·
Algoritmlar
Agar talablar tahlili, ixtisoslashtirilgan reja va
dizayn ishlab chiqish fazalari yakunidan so`ng (2.3.1 bobga qarang, kaskad
modeli) amalga oshirish fazasi doirasida dasturiy ta’minotning to`ridan-to`ri
«ishlab chiqarish» o`tkazilsa, unda amaliy jihatdan bu foydalanish yordamida
yuz beradi.
Dastur deyilganda kompyuter bajarishi mumkin bo`lgan ishlab chiqarish –
iqtisodiy yoki tabiiy ilmiy-texnik qo`yilishini tavsiflovchi komandalar va
operatorlar ketma-ketligi tushuniladi.
Ushbu komandalar va operatorlarni rasmiy
tanishtirish, jumladan, 3-bobda tushuntirilgan tavsif elementlari yordamida
amalga oshiriladi. Dasturiy mantiqiy chizmasi yokituzilma diagrammasidan aniq
bo`ladiki, bundan kompyuterda alohida operatorlar yuzaga keladi va kompyuter
uni qadamma-qadam o`qiydi va bajarib boradi.
Shu tarzda, to`la tuzilma diagrammasi
(Struktogramm), shaklidagi alohida qadamlar tizimi loyihalanadi, u protsessorga
qaror qilishning umumiy usulini ko`rsatib beradi. Bu erda gap algoritm
tushunchasi haqida ketyapti.
Algorotimda protsessorni komandalarning aniq rostlangan ketma-ketligida
bajariluvchi ko`pgina oxirgi
harakatlarga undaydigan operatorlar tizimi haqida ketadi.
Bunday algoritmlarda masalani echishning
foydalanuvchi uchun o`ziga xos xususiyatlari paydo bo`ladi:
·
Algoritm alohida qadamlar ketma-ketligi yordamida
tavsiflanadi.
·
Barcha qadamlar aniq bir xil ma’nolii, sodda va bajarilishi
mumkin bo`lgan qadamlardan iborat bo`ladi.
·
Algoritmda gap yo`l
qo`yilgan kirish ma’lumotlarini chiqarish va ma’lumotlar miqdorini o`zgartirish
haqida ketadi.
·
Ma’lumotlarning har bir yo`l qo`yilgan kirishida algoritm
shunga yordam beradiki, juda ko`p alohida qadamlardan so`ng bajarish oxir
oqibatda tugaydi.
·
Algoritm, agar u faqat o`sha bitta kirish ma’lumotlariga
murojaat qilib, har doim o`sha bitta javobni bersa, aniq belgilangan
(daterminallashgan) deb ataladi.
Qo`yilgan masalani echish yo`li algoritm tomonidan
aniqlangan va tarkibiy diagrammasi yoki shunga o`xshash tasavvurlar shaklida
vizuallashtirilgandan keyin dasturlash tillaridan birida dasturning boshlanich
kodi tuzilishi mumkin bo`ladi.
Dasturlash tili haqida gap ketar ekan, gap kompyuter bilan aloqa uchun
xizmat qiladigan sun’iy til haqida ketadi. U ma’lumotlar va algoritmlar
tarkibini protsessor tushunishi va bajarishi mumkin bo`lgan boshlanich kod
shaklida ta’riflash imkoniyatini beradi.
Demak, dastur
ikkita narsani o`z ichiga oladi. Bu to`rida dasturni quyidagi alternativ
ta’rifini berish mumkin. (H. Virt ta’rifi)
Dastur =
algoritm + ma’lumotlar tarkibi.
Shunga o`xshash algoritmga yana bir
quyidagi ta’rifni ham berish mumkin:
Qat’iy
determinallashtirilgan qoidalar majmuasi algoritm deb ataladi.